Risico's werken in besmet oppervlaktewater vaak onbekend

Er vinden dagelijks werkzaamheden plaats in of rond sloten, grachten, kanalen, meren en rivieren. Werken met oppervlaktewater is echter niet zonder risico’s. Kom je in contact met oppervlaktewater dan loop je het risico op besmetting met bacteriën en virussen die zich in het water bevinden. Deze kunnen je erg ziek maken. Sommigen zijn zelfs dodelijk. Het is belangrijk om je bewust te zijn van de risico’s en om de juiste beheersmaatregelen te nemen om besmetting te voorkomen.

Eén van de ziekten die je kunt oplopen door contact met oppervlaktewater is de ziekte van Weil. 60% van de mensen die de ziekte van Weil krijgen zijn watersporters. Voor één op de 20 mensen is de ziekte zelfs dodelijk. In 2008 is een politiemedewerker na een reddingsactie overleden aan de gevolgen van besmetting met de ziekte van Weil na contact met oppervlaktewater.

Onderzoek naar waterkwaliteit

Uit onderzoek uitgevoerd door de organisatie Natuur & Milieu blijkt dat de waterkwaliteit van grote rivieren, meren en kanalen goed onderzocht en gemonitord wordt. Bij de zogeheten ‘overige wateren’ is veel minder controle op kwaliteit. Het gaat dan om beekjes, sloten, grachten, vijvers en andere kleine wateren. Deze wateren worden momenteel nauwelijks gemonitord, maar omvatten wel ongeveer een derde van al het oppervlaktewater in Nederland. Het zijn dan ook deze wateren waar extra voorzichtigheid is geboden bij contact met oppervlaktewater. 

“De Nederlandse waterkwaliteit staat zwaar onder druk. Nederland scoort een ruime onvoldoende volgens de normen van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Met name de ecologische waterkwaliteit scoort een dikke onvoldoende: 99% van de KRW-waterlichamen voldoet niet op grond van de KRW gestelde norm. Voor de chemische waterkwaliteit is dit 58%.” zo valt te lezen in het onderzoeksrapport.

Wat is besmet oppervlaktewater?

We spreken over besmet oppervlaktewater als het oppervlaktewater bacteriën of virussen bevat waar de mens ziek van kan worden. Omdat veel van deze bacteriën en virussen niet met het blote oog waarneembaar zijn, doe je er goed aan om er altijd rekening mee te houden dat oppervlaktewater besmet kan zijn.

Soorten besmet oppervlaktewater

We benoemen kort de meest voorkomende bacteriën en virussen waar je mee besmet kunt raken via oppervlaktewater. Over iedere bacterie of virus is online meer informatie te vinden. Een volledige lijst met infectieziekten die via oppervlaktewater overdraagbaar zijn is hier te vinden: https://lci.rivm.nl/draaiboeken/waterrecreatie-en-infectieziekten 

1. Blauwalg
   Blauwalgen zijn bacteriën (cyanobacteriën), ze leven van licht, koolstofdioxide en voedingsstoffen in het water. Als er veel voedingsstoffen in het water zitten en het warm is (20-30°C), kan dat een blauwalgenbloei veroorzaken. Niet alle blauwalg varianten zijn even ziekmakend voor de mens. Dit onderscheid is echter niet eenvoudig te maken.
   
   Herkennen van blauwalg
   Blauwalg is niet altijd met het blote oog waarneembaar. Er is een verhoogde kans op blauwalg bij warm weer en stilstaand water. Bij veel blauwalg drijft er een groene laag op het water. Soms gaat de drijflaag gepaard met een behoorlijke stank, variërend van een rioollucht tot een zwavelachtige of muffige geur.
   
   Besmetting: Door inslikking.
   Symptomen: Darmklachten, diarree, hoofdpijn, braken, huiduitslag, irritatie, oorpijn.
   
   
2. Ziekte van Weil
   De ziekte van Weil wordt ook wel de rattenziekte genoemd. Dit is een besmettelijke ziekte. Mensen krijgen het door leptospirosen bacteriën. Ratten kunnen de bacterie bij zich dragen. Via hun urine kan de bacterie in aarde, riool en oppervlaktewater terecht komen. De ziekte van Weil kan dodelijk zijn.
   
   Herkennen van leptospirosen
   Niet herkenbaar.
   
   Besmetting
   Je kunt besmet raken via wondjes of via de ogen, neus of mond. De tijd tussen het besmet raken en het ziek worden is 2 tot 30 dagen. Meestal is dit 7 tot 12 dagen.
   
   Symptomen
   Plotseling hoge koorts (39-40 graden), koude rillingen, buikpijn, braken, spierpijn (vooral in de kuiten), hevige hoofdpijn. In een later stadium: Geel zien van de huid en het oogwit, nieren die slecht gaan werken, bloedingen in de huid, rode vlekken op de benen.
   
   
3. Botulisme
   Botulisme is een gifstof die kan voorkomen in zowel aarde als in water, maar ook in bedorven voedsel. Besmetting door botulisme in Nederland is vrij zeldzaam. Bij klachten, meestal binnen 12 uur, zo snel mogelijk de huisarts raadplegen. Botulisme moet zo snel mogelijk worden behandeld. Vaak is opname in een ziekenhuis nodig.
   
   Herkennen van botulisme
   Botulisme is te herkennen aan dode vissen of vogels die op het water drijven. Botulisme komt meestal voor bij warm weer.
   
   Besmetting
   Door inslikking van water, contact met kadavers, wondjes of via de ogen, neus of mond. Ook door het eten van besmet voedsel.
   
   Symptomen
   Misselijkheid, vermoeid, braken, duizeligheid, soms ook verlammingsverschijnselen.
   
   

4. E. coli
   De E. coli bacterie is met name bekend van besmetting via voedsel. Echter kan deze bacterie ook voorkomen in oppervlaktewater. Via de mest van dieren aan land, kan de bacterie door regenval in het oppervlaktewater terechtkomen.
   
   Hoewel E. coli onder normale omstandigheden geen ziekte veroorzaakt bij de mens, is het de meest voorkomende verwekker van urineweginfecties. Bepaalde varianten kunnen ook maagdarmklachten veroorzaken, met soms ernstige bijkomende ziekteverschijnselen.

   Herkennen van E. Coli
   Niet herkenbaar.
   
   Besmetting
   Inslikking van water, contact via de mond, via wondjes, contact met mest van dieren of besmet eten.
   
   Symptomen

   Diarree, soms bloed bij de diarree, buikkrampen en buikpijn, braken, misselijk.
   
   

5. Legionella
   Legionella’s zijn staafvormige, beweeglijke bacteriën die alleen groeien in aanwezigheid van zuurstof en water met een temp van 20 to 50°C. (piek bij 35°C).

   Herkennen van Legionella

   Niet herkenbaar.

   Besmetting
   Door het inademen van waterdamp (aerosol).

   Symptomen
   Koorts, hoesten, hoofdpijn, overgeven, diarree.

Maatregelen om besmetting te voorkomen

1. Vermijd contact met oppervlaktewater zoveel mogelijk;
2. Vermijd contact met oppervlaktewater wanneer je wondjes hebt;
3. Blijf op afstand van dode dieren;
4. Was je handen met water en zeep na contact met oppervlaktewater;
5. Draag tijdens je werk beschermende kleding. Bescherm je ogen met een bril en je neus en mond met een kapje. Draag rubberlaarzen of waadpak en handschoenen;
6. Spoel je gereedschap, waadpak, laarzen, handschoenen en andere beschermende middelen af met schoon water en desinfectiemiddel na gebruik;
7. Was jezelf na contact met oppervlaktewater goed met water en zeep. Neem bij voorkeur een douche;
8. Eten of drinken kan alleen veilig in een schone omgeving na het wassen van je handen en douchen.

Wanneer je toch in contact bent geweest met (besmet) oppervlaktewater

1. Neem een douche en was jezelf goed met zeep
2. Desinfecteer eventuele kleine wondjes
3. Let goed op eventuele ziekte symptomen in de navolgende dagen
4. Neem bij twijfel altijd contact op met de huisarts

Advies bij veilig werken langs het water

Veilig werken langs het water vergt diverse beheersmaatregelen. Safetyboat.nl adviseert bij veiligheidsvraagstukken voor werkzaamheden vanaf of nabij het water en zorgt voor veiligheidsoplossingen vanaf het water. Neem vrijblijvend contact met ons op voor de mogelijkheden.